Жыццё нашае – таямнічы дар, які атрымліваем не навек, а толькі на час. З’яўляючыся на свет, стараемся напоўніць яго святлом і дабрынёй, зрабіць хоць крышачку лепшым. А адыходзячы, пакідаем усё наступным пакаленням і застаёмся ў іх памяці. Нездарма кажуць, што чалавек жыве, пакуль пра яго памятаюць.
Як і мы не забываем аб тых, каго ўжо няма побач. Думаем і гаворым пра іх, молімся за іх душы, ставім свечкі. “І падтрымліваецца гэтая неперарыўная памяць дабром і любоўю, дапамагаючы і вылечваючы ў дні выпрабаванняў і бед”, – сцвярджаў пісьменнік Віктар Астаф’еў.
А яшчэ менавіта яна, памяць, прыводзіць нас на могілкі – гэта патрэбна не толькі памерлым. У першую чаргу – нам, жывым. Каб, аддаючы даніну павагі тым, хто пайшоў у вечнасць, ачышчацца душэўна і знаходзіць новыя сілы, у рэшце рэшт, заставацца людзьмі, што выражаецца і ў нашых адносінах да месцаў вечнага прыстанку сваіх родных і блізкіх. Толькі ці заўсёды там пануе парадак?..
Праблема добраўпарадкавання могілак з кожным годам становіцца больш вострай: у вёсках асноўную катэгорыю жыхароў складаюць ветэраны працы, а колькасць грудкоў на астраўках пакоя павялічваецца, драўляная агароджа прыходзіць у непрыгоднасць, тэрыторыя зарастае кустарнікамі і пустазеллем, на вываз смецця патрэбен транспарт… Як справіцца з усім гэтым мясцовым Саветам?
Ні ў аднаго з кіраўнікоў, як выявілася, арганізацыя работ па навядзенні чысціні і парадку на святых месцах не праходзіць гладка, без перашкод і праблем. Галаўны боль літаральна кожнага – як “выцягнуць” насельніцтва на суботнікі. Прывяду словы толькі аднаго старшыні: “З больш за дзве тысячы жыхароў Камарына на добраўпарадкаванне выйшла… пяць чалавек”. Згадзіцеся: усе мы стараемся па меры магчымасці даглядаць магілкі сваякоў, але пры гэтым рэдка думаем пра тое, што знаходзіцца за іх агароджамі. Некаторыя і ўвогуле могуць бессаромна выкінуць смецце, далёка не адыходзячы, – абы бліжэй, хаця для гэтага адведзены спецыяльныя месцы. Прыклады такой абыякавасці, бескультур’я і неахайнасці проста не ўпісваюцца ў хрысціянскую мараль.
– На тэрыторыі нашага Савета размешчана восем могілак, – дзеліцца старшыня Малейкаўскага сельвыканкама Ксенія Раманюк. – Як і належыць, да магілак сваіх продкаў вяскоўцы адносяцца з належным шанаваннем. А тое, што вакол, большасць лічыць “не сваім”. Арганізоўваем суботнікі, але на іх выходзяць не з ахвотай. Да таго ж работа па навядзенні парадку патрабуе і тэхнікі – звяртаемся за дапамогай сельгаспрадпрыемства, і фізічных сіл: патрэбна ўбіраць і выносіць смецце, рамантаваць і замяняць агароджу, высякаць парасткі кустарнікаў і дрэў. Добра, калі ў вёсцы ёсць на каго спадзявацца. А калі, напрыклад, у тым жа Петрыцкім амаль усе – пенсіянеры?.. Прапанавалі з кожнага двара ўнесці ў агульную капілку пэўную суму, каб даручыць гэтую работу за нейкую плату маладзейшым і дужэйшым. Усе, як ні дзіўна, згадзіліся. Значыць, варыянт прымальны. Будзем практыкаваць.
Старшыня Новаіялчанскага сельсавета Валянціна Свіслоўская ўспамінае, як некалі выходзілі гарадзіць могілкі нават ветэраны Вялікай Айчыннай. Зараз жа наладзіць на належным узроўні гэтую работу цяжка.
–Вось у Аляксандраўцы, напрыклад, пражывае зараз толькі чатыры чалавекі, кожнаму – далёка за семдзесят. Прапанавалі іх дзецям: чаму б не прыехаць на дзень-другі, каб дапамагчы ачысціць ад смецця могілкі, паставіць агароджу – штыкетнік ужо закупілі. Ды тыя, спасылаючыся на занятасць, ад гэтага ўхіляюцца.
У выніку разам з работнікамі сельскага Савета на суботнік выйшлі прадстаўнікі мясцовых устаноў культуры. Дырэкцыя КСУП “Саўгас “Камарынскі” не адмовіла ў выдзяленні транспарту.
–Магчыма, праблема была б не такой вострай, калі б вырашылася пытанне перадачы могілак на абслугоўванне КЖУП “Брагінскае”, якое валодае і людскімі, і тэхнічнымі рэсурсамі, – лічыць старшыня Камарынскага пасялковага Савета Віктар Свіслоўскі. – Але гэта не значыць, што мясцовая ўлада і грамадскасць павінны застацца недзе ў баку. Проста арганізацыю, заклік і ініцыятыву павінны дапаўняць працоўная сіла, матэрыяльна-тэхнічная база і, вядома ж, людская свядомасць.
Наконт свядомасці, дарэчы, размова асобная. Нярэдка старшыням замест звычайнага “не хвалюйцеся, дапаможам” даводзіцца чуць у свой адрас “ВЫ абавязаны”, “ВЫ павінны”. І з такой утрыманскай пазіцыяй змагацца цяжка ці, бывае, увогуле бессэнсоўна. Няхай гэта застаецца на ўласным сумленні кожнага. Але ж стрыгчы ўсіх пад адзін грэбень не будзем: ёсць сярод жыхароў, і не толькі мясцовых, гуманныя, з пачуццём абавязку, хто не абмяжоўваецца навядзеннем парадку толькі на магілках сваякоў – даглядаюць і тыя, за якімі ўжо прыгледзець некаму. Такія людзі ніколі не будуць лічыць ушанаванне памяці продкаў “чыімсьці абавязкам” і не перакуляць цераз агароджу смецце ці ўжо непрывабныя вянкі…
Сучаснае жыццё і розны дастатак змяняюць і аблічча могілак. Аб адным нагадвае грудок са сціплым драўляным крыжам ды запаленай свечкай, аб другім – помнік, усыпаны вянкамі і яркімі кветкамі, трэцім – сапраўдны мемарыял… Але галоўнае – не ў гэтым. Галоўнае – у тым, калі апошні раз клапатлівая рука дакраналася да святога для кожнага чалавека месца, каб навесці на іх і вакол парадак.
Валянціна БЕЛЬЧАНКА
